stanford hapishane deneyi ne demek?

Stanford Hapishane Deneyi

Stanford Hapishane Deneyi, 1971 yılında Stanford Üniversitesi'nde psikolog Philip Zimbardo tarafından gerçekleştirilen ve insanların sosyal rollerin etkisi altında nasıl davrandıklarını inceleyen bir sosyal psikoloji deneyidir.

Deneyin Amacı:

Deneyin temel amacı, hapishane ortamının - gardiyan ve mahkum rollerinin - katılımcıların davranışları üzerindeki etkisini araştırmaktı. Zimbardo, bireylerin kişilik özelliklerinden ziyade, içine girdikleri sosyal rollerin ve sistemin onları nasıl şekillendirdiğini göstermeyi amaçlıyordu.

Deneyin Yürütülmesi:

• Deneye gönüllü olarak katılan üniversite öğrencileri, fiziksel ve psikolojik olarak sağlıklı oldukları belirlendikten sonra rastgele iki gruba ayrıldı: "gardiyan" ve "mahkum".
• Stanford Üniversitesi psikoloji bölümünün bodrum katında yapay bir hapishane ortamı oluşturuldu.
• "Mahkumlar", beklenmedik bir şekilde evlerinden tutuklanarak getirildi ve hapishane prosedürlerine tabi tutuldular.
• "Gardiyanlar" ise belirli kurallar çerçevesinde mahkumları kontrol etmekle görevlendirildiler. Fiziksel şiddet yasaktı ancak diğer yöntemlerle otorite kurmaları bekleniyordu.

Deneyin Sonuçları:

Deneyin sonuçları oldukça çarpıcı oldu:

• "Gardiyanlar" kısa sürede otoriter ve zalim davranışlar sergilemeye başladılar. Mahkumları aşağıladılar, cezalandırdılar ve psikolojik olarak taciz ettiler. Otorite figürü olmanın getirdiği güç, davranışlarını olumsuz yönde etkiledi.
• "Mahkumlar" ise pasifleşmeye, depresyona girmeye ve otoriteye boyun eğmeye başladılar. Kimliklerini kaybetme ve umutsuzluk belirtileri gösterdiler. Boyun%20eğme davranışının tehlikeli sonuçları bu deneyde net bir şekilde görüldü.
• Deneyin planlanan süresi 14 gün olmasına rağmen, katılımcıların yaşadığı psikolojik sorunlar nedeniyle 6. günde sonlandırılmak zorunda kalındı.

Deneyin Eleştirisi:

Stanford Hapishane Deneyi, etik açıdan birçok eleştiriye maruz kalmıştır:

• Etik ihlaller: Katılımcıların psikolojik sağlığı ciddi şekilde tehlikeye atılmıştır. Deneyin başında bilgilendirilmiş onam alınmış olsa da, deneyin gidişatı ve sonuçları tahmin edilememiştir.
• Deneyin geçerliliği: Zimbardo'nun deneydeki rolü (hem araştırmacı hem de hapishane müdürü), deneyin objektifliğini zedelemiştir.
• Örneklem: Deneye katılanların gönüllü olması ve öğrenci olması, sonuçların genellenebilirliğini sınırlamaktadır.

Deneyin Önemi:

Tüm eleştirilere rağmen, Stanford Hapishane Deneyi, sosyal rollerin ve durumun insan davranışları üzerindeki güçlü etkisini gösteren önemli bir çalışma olarak kabul edilmektedir. Deney, itaat, uyma ve sosyal%20rol gibi kavramların anlaşılmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca, hapishane reformu ve insan hakları konularında farkındalık yaratılmasına yardımcı olmuştur.